Tình hình tại Los Angeles trở nên căng thẳng sau hai ngày biểu tình phản đối các cuộc truy quét do Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) tiến hành.
Hôm 7/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ triển khai 2.000 lính vệ binh quốc gia tới Los Angeles, đồng thời nhấn mạnh sẽ sử dụng biện pháp liên bang nhằm đảm bảo trật tự nếu tình hình không được kiểm soát.
Trong bối cảnh đó, theo Guardian, nhiều người đặt câu hỏi về cách ông Trump có thể sử dụng lực lượng vệ binh quốc gia trên đất Mỹ như thế nào?
 |
| Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Reuters. |
Luật pháp có phần mơ hồ
Nhìn chung, các lực lượng quân sự liên bang không được phép thực hiện nhiệm vụ thực thi pháp luật dân sự đối với công dân Mỹ, ngoại trừ trong trường hợp khẩn cấp.
Một đạo luật thời chiến từ thế kỷ 18, được gọi là Đạo luật xử lý khẩn cấp các tình huống bạo loạn (Insurrection Act), là cơ chế pháp lý chính mà một tổng thống Mỹ có thể sử dụng để điều động quân đội hoặc vệ binh quốc gia trong thời điểm nổi loạn hoặc bất ổn.
Tuy nhiên, ông Trump không viện dẫn Đạo luật này vào hôm 7/6.
Thay vào đó, ông dựa vào một luật liên bang tương tự, cho phép tổng thống liên bang hóa lực lượng vệ binh quốc gia trong một số trường hợp nhất định.
Vệ binh quốc gia là một thực thể hỗn hợp phục vụ cả lợi ích của tiểu bang và liên bang. Thông thường, lực lượng này hoạt động dưới quyền chỉ huy và kiểm soát của bang, sử dụng ngân sách bang.
Đôi khi, lực lượng vệ binh quốc gia sẽ được tiểu bang chỉ định thực hiện nhiệm vụ liên bang, vẫn dưới sự chỉ huy của bang nhưng sử dụng ngân sách liên bang.
Luật được viện dẫn trong tuyên bố của ông Trump đặt binh sĩ vệ binh quốc gia dưới quyền chỉ huy liên bang.
Luật quy định điều này có thể được thực hiện trong 3 trường hợp: khi Mỹ bị xâm lược hoặc có nguy cơ bị xâm lược; khi có một cuộc bạo loạn hoặc nguy cơ bạo loạn chống lại thẩm quyền của chính phủ Mỹ; hoặc khi tổng thống không thể “thi hành luật pháp Mỹ” bằng lực lượng thông thường.
Tuy nhiên, luật cũng quy định rằng các mệnh lệnh vì mục đích trên “sẽ được ban hành thông qua thống đốc các tiểu bang”. Hiện chưa rõ liệu tổng thống có thể tự ý điều động vệ binh quốc gia mà không có lệnh từ thống đốc tiểu bang đó hay không.
Vai trò bị giới hạn
Tuyên bố của ông Trump nói rằng lực lượng vệ binh quốc gia sẽ đóng vai trò hỗ trợ, bằng cách bảo vệ nhân viên di trú Mỹ khi họ thực thi pháp luật, chứ không phải trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thực thi pháp luật.
Steve Vladeck, giáo sư tại Trung tâm Luật Đại học Georgetown, cho biết lý do là lực lượng vệ binh quốc gia không thể tham gia hợp pháp vào các hoạt động thực thi pháp luật thông thường, trừ khi ông Trump viện dẫn Đạo luật xử lý khẩn cấp các tình huống bạo loạn.
"Lực lượng này sẽ không được phép làm bất cứ điều gì mà chính các sĩ quan ICE - những người bị phản đối trong cuộc biểu tình này - không được phép làm", Vladeck viết.
Dù vậy, Vladeck cho rằng động thái này làm tăng nguy cơ binh sĩ có thể sử dụng vũ lực trong khi đảm nhận vai trò “bảo vệ”. Ông cũng viết trên trang web của mình rằng động thái này có thể là tiền đề cho những đợt triển khai quân đội quyết liệt hơn sau này.
 |
| Tổng thống Trump cùng lực lượng vệ binh quốc gia California năm 2020. Ảnh: New York Times. |
Cựu Tổng thống Mỹ George H. W. Bush đã viện dẫn Đạo luật xử lý khẩn cấp các tình huống bạo loạn để đối phó với cuộc bạo loạn ở Los Angeles vào năm 1992, sau tuyên bố trắng án cho những sĩ quan cảnh sát da trắng trong vụ đánh đập tài xế da đen Rodney King.
Vệ binh quốc gia cũng từng được triển khai trong nhiều tình huống khẩn cấp khác nhau, bao gồm đại dịch Covid-19, bão lũ và thảm họa thiên nhiên.
Tuy nhiên, trong hầu hết trường hợp, các đợt triển khai này đều có sự đồng thuận của thống đốc bang liên quan.
Ông Trump sẵn sàng sử dụng vệ binh trên đất Mỹ
Năm 2020, ông Trump từng yêu cầu các thống đốc của nhiều bang điều động vệ binh quốc gia tới Washington D.C. để dập tắt cuộc biểu tình sau cái chết của George Floyd.
Người đàn ông da đen George Floyd ở Minneapolis, tiểu bang Minnesota, qua đời sau khi bị một sĩ quan cảnh sát da trắng Derek Chauvin còng tay, dùng đầu gối đè lên cổ để ghì anh xuống đất trong quá trình bắt giữ.
Nhiều thống đốc đã đồng ý, gửi quân đến thủ đô liên bang.
Vào thời điểm đó, ông Trump cũng từng đe dọa sẽ viện dẫn Đạo luật xử lý khẩn cấp các tình huống bạo loạn để đối phó với các cuộc biểu tình sau cái chết của Floyd - sự can thiệp hiếm thấy trong lịch sử hiện đại nước Mỹ.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ khi đó, ông Mark Esper, phản đối, cho rằng luật này chỉ nên được sử dụng “trong tình huống khẩn cấp và tồi tệ nhất”.
Tổng thống Trump đã không viện dẫn Đạo luật xử lý khẩn cấp các tình huống bạo loạn trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.
Tuy nhiên, khi vận động tái tranh cử cho nhiệm kỳ thứ hai, ông ngụ ý rằng điều đó có thể thay đổi.
Trong bài phát biểu tại Iowa vào năm 2023, ông Trump cho biết ông từng bị ngăn không sử dụng vệ binh để dập tắt bạo lực tại các thành phố và tiểu bang trong nhiệm kỳ đầu, và nói rằng nếu tình huống đó tái diễn trong nhiệm kỳ tới, “tôi sẽ không chờ đợi”.
Ông Trump cũng cam kết triển khai vệ binh quốc gia để hỗ trợ thực hiện mục tiêu thực thi luật nhập cư của mình.
Sau khi ông tuyên bố "liên bang hóa" lực lượng vệ binh quốc gia vào hôm 7/6, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth cho biết những biện pháp khác có thể được thực hiện sau đó.
Ông Hegseth viết trên nền tảng mạng xã hội X rằng binh sĩ Thủy quân Lục chiến đóng tại căn cứ Camp Pendleton đang trong tình trạng báo động cao và cũng sẽ được điều động “nếu bạo lực tiếp diễn”.
Đọc để hiểu rõ hơn lịch sử nước Mỹ
Mục Thế giới giới thiệu cuốn sách "Lẽ thường" - cuốn sách của tác giả Thomas Paine được xuất bản lần đầu vào năm 1776 và đã có vai trò quan trọng trong thời kỳ lập quốc của Mỹ. Cho đến hôm nay, cuốn sách vẫn còn nguyên giá trị lịch sử đối với những ai quan tâm đến lịch sử nước Mỹ.
